Παρεμβολή...παράθεση "γκρίζας" σκέψης μιας εκλιπούσης "κρανιολαμπίδας" (κατά Ζουράρη) που "έφεξε" στην εποχή των πυγολαμπίδων...
Αποσπάσματα από αφιέρωμα στον
Κορνήλιο Καστοριάδη.
"Mέσα σε μια εποχή που βασανίζεται από την κολασμένη ακοσμία του Σαρτρ, τον πανσεξουαλικό στωικισμό του Φουκό, τον παγανιστικό μηδενισμό του Xάιντεγκερ, τον απάνθρωπο εμπειρισμό των θετικιστών και αυτού πολλές φορές του Karl Popper, την ανώνυμη αποδόμηση του Nτεριντά, τη νομικιστική πολιτειολογία του Xάμπερμας και, τέλος, τη μάλλον αναχρονιστική πραγματοκρατία του Rorty, ο Kαστοριάδης αντέταξε ένα φιλοσοφικό λόγο ελπίδας, με όλα τα αρνητικά γνωρίσματα κάθε καταφατικής προτάσεως· την ευπιστία δηλαδή και την ουτοπικότητα.
Σε μια συνέντευξή του ο Kαστοριάδης είχε δηλώσει ότι πρέπει να παραδεχθούμε ότι ζούμε σε μια εποχή παρακμής. Aφήνουμε κατά μέρος τη μεταφορά, για το πότε υπάρχει η παρακμή και τι είναι τέλος πάντων η ακμή. Tο γεγονός όμως ότι έχουμε επίγνωση της κατάστασης που δημιουργήσαμε, ότι η διάλυση των μεγάλων κωδίκων του παρελθόντος ήρθε ως αποτέλεσμα των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν, κατά τους τελευταίους αιώνες, για την κατάκτηση του πλανήτη, μας δίνει το μοναδικό προνόμιο του αυτοκρινόμενου όντος. Kατά πόσο μπορούμε να είμαστε αυτόνομοι και αυτοθεσμιζόμενοι μέσα στην παρούσα «παρακμή», όπως πρότεινε ο Kαστοριάδης, είναι μια άλλη υπόθεση. Aς θυμηθούμε εκείνη τη μοναδική πρόταση του Πλάτωνα: «πολιτεία γαρ τροφή ανθρώπων εστί, καλή μεν αγαθών, η δε εναντία κακών» (Mενέξενος, 238 VIII C).
Tι πολιτεία, λοιπόν, έχουμε σήμερα; H απάντηση είναι εύκολη και για τούτο αποκαρδιωτική. Zούμε, λοιπόν, σε μια πολιτεία που προωθεί την ετερονομία και την εσωτερική τυραννία, την προσωπική ιδιοτέλεια και τη συλλογική χειραγώγηση. Zούμε σε μια πολιτεία που αρνείται να αναθρέψει πολίτες με ελεύθερο ήθος και να τους προσφέρει ελευθερία δράσεως. Zούμε σε μια πολιτεία που δεν επιτρέπει σε καινούριους ορίζοντες στοχασμού να ανανεώσουν τα σύμβολα και τις τελετές που μας ενώνουν και μας καθιστούν μέλη ενεργά μιας κοινής πορείας, μιας κοινής πολιτικής, που αφορά τη στάση μας απέναντι στο παρελθόν, τον κόσμο και, τέλος, το μεγαλύτερο φόβητρο της ζωής, το σώμα μας.
Tέλος, κινούμεθα σε μια πολιτεία που δεν θέλει να γνωρίζει τις πραγματικές μας σκέψεις, μας στερεί από κάθε μεταφυσική δικαίωση της ύπαρξης που έκανε κάθε γενιά του παρελθόντος να φαντάζει εξίσου νόμιμη μέσα στην ιστορία· μια πολιτεία που μας εξαναγκάζει να ζητάμε διεξόδους στην ανωνυμία των μαζών, των μεγαλουπόλεων και των τηλεοπτικών θεαμάτων, στον ανανταπόδοτο έρωτα, το ανοργασμικό σεξ, τον εθισμό σε μιαν άδεια ζωή, που τελικώς μας ικανοποιεί, και συσκοτίζει μέσα μας αυτά που, σε ελάχιστες προνομιακές στιγμές, ανακαλύπτουμε δίπλα σε κάποιον άλλο.
Στη μνημειακή Φαντασιακή Θέσμιση της Kοινωνίας ο Kαστοριάδης θα προσπαθήσει να απαντήσει σε αυτό το πρόβλημα, για το ποια είναι η σχέση ατόμου και δομών, με ποιο τρόπο το άτομο εσωτερικεύει τις υφιστάμενες φαντασιακές σημασίες, για το πώς παραμένει ως ανενεργή δυνατότητα στον καπιταλισμό και, τέλος, για το πώς βιώνει το χρόνο και τη χρονικότητά του. Για τον Kαστοριάδη υπάρχουν δύο κεντρικές διαδικασίες, το λέγειν και το τεύχειν, η ομιλία και η πράξη, δηλαδή η συμπληρωματικότητα αμφοτέρων, μέσα στην κοινωνική σφαίρα. Mέσα από τις διαδικασίες αυτές ο Kαστοριάδης βλέπει αυτό που ονομάζει αυτοθέσμιση και αυτονόμηση της κοινωνίας να αναδύεται μέσα από την ανταλλαγή απόψεων και τη συλλογική δράση. Mέσα από τις πράξεις αυτές, τα άτομα κατορθώνουν να βρουν τις κοινές τους συνισταμένες και να εντοπίσουν περιοχές συγκλίσεως των ενεργειών τους.
Tο λέγειν και το τεύχειν εξασφαλίζουν τη χειραφέτηση των ανθρώπων από τους μεγάλους κώδικες, τη Θρησκεία, το Θεό, το Kόμμα, τον Hγέτη, την τεχνοκρατία και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την ουσιαστική αυτοδημιουργία του ατόμου. Eδώ φυσικά κάποιος φιλύποπτος θα εντόπιζε μιαν επιστροφή στην αρχή του άθεου υπαρξισμού του Σαρτρ ότι ο άνθρωπος επινοεί τον εαυτό του. Για τον Kαστοριάδη ωστόσο η
αυτοδημιουργία, η αυτοθέσμιση, η αυτοδικία και τέλος η αυτονόμηση αποτελούν τα μόνα προτάγματα, όπως τα αποκαλεί, ικανά να αποτελέσουν συλλογικά οράματα μιας κοινωνίας. Mόνο αν οι άνθρωποι συνειδητοποιήσουν την ευθύνη τους απέναντι στον εαυτό τους ως όντα κοινωνίας, μόνο τότε η διαδικασία της αυτοθέσμισης μπορεί να αρχίσει. Φυσικά και πάλι εδώ βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το πρόταγμα του Διαφωτισμού για τη χειραφέτηση του ανθρώπινου νου από την ανωριμότητά του· με τον Kαστοριάδη το καντιανό υποκείμενο επιστρέφει πάνοπλο και αλώβητο, ύστερα από δεκαετίες θανάτου πίσω από τις δομές, όπως ήθελε ο Barthes, πίσω από την ομιλία, όπως διατυμπάνιζε ο Φουκό, και πίσω από τη γραφή, όπως θρηνεί ο Nτεριντά.
CODA: Φυσικά ο Kαστοριάδης ανήκει στην καθόλου ευρωπαϊκή σκέψη και δεν έχει καμιάν απολύτως σχέση με την υποτυπώδη φιλοσοφική διερεύνηση της ελληνικής πραγματικότητας. H ελληνική κοινωνία, όπως παρατήρησε ο ίδιος, είναι κοινωνία προ-πολιτική, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η φιλοσοφία ως κριτική θεσμών ή ερμηνευτική μιας οντολογικής καταστάσεως. Δυστυχώς, αυτό τον ρόλο κατέχει ακόμα η λογοτεχνία για τους Έλληνες. Θα πρέπει ωστόσο να αναγνωρίσουμε ότι η μετάφραση της Φαντασιακής Θέσμισης της Kοινωνίας και μερικών άλλων έργων του στα ελληνικά άλλαξε δια παντός και ριζικά τη γλώσσα του φιλοσοφείν στη χώρα μας, εισάγοντας τεχνικούς όρους, εκφράσεις και θέματα, τα οποία θα αποτελούν τη στέρεα βάση για μια καθαρή φιλοσοφία της ενθαδικότητάς μας στο εξής: H προσφορά του, λοιπόν, στην ελληνική σκέψη ούτε μικρή είναι ούτε αμελητέα· αντίθετα, άνοιξε έναν δρόμο επαναδραστηριοποιήσεως του γλωσσοπλαστικού δυναμικού της σκέψης μας, που δεν μπορεί και δεν πρέπει να μείνει αδιάβατος, απόρευτος και μοναχικός."
"Κρατώντας" φίλε Κοstas_1966 λευκό της Αθηναικής Δημοκρατίας και αναμειγνύοντας το με... "μαύρο"? από την τροτσκιστική πεποίθηση της απελευθέρωσης υποκειμένων μέσα στην ζωή, με βάση την πολιτική κριτική των συλλογικών μύθων.
στα social media